Trawertyn – w skrócie o kamieniu

Lapis Tiburtinus – nazwa łacińska trawertynu, oznacza kamień tyburtyński, czyli pochodzący z Tibur (obecnie Tivolli we Włoszech). Właśnie w rejonie Tivolli i Guidonia, znajdują się najważniejsze kamieniołomy pochodzące z czasów starożytnego Rzymu, takie jak stary kamieniołom Bernini w Guidonia. Ten ostatni ma bardzo dużą wartość historyczną, ponieważ był jednym z kamieniołomów, w których Gian Lorenzo Bernini wybrał materiał do budowy kolumnady Placu Świętego Piotra w Rzymie (Colonnato di Piazza S. Pietro) w latach 1656-1667. Co ciekawe, Michaell Angelo również wybrał trawertyn jako materiał na zewnętrzne żebra kopuły Bazyliki Świętego Piotra.

Trawertyn to kamień, który zna każdy z nas. Kamień, który jest niejednolity kolorystycznie, z wżerami i ubytkami, a mimo wszystko zachwycający. Już w czasach starożytnego Egiptu nazywany był egipskim alabastrem, a wykorzystywano go bardzo chętnie jako cenny budulec. Najsłynniejszą zapewne budowlą jest zbudowane przez rzymianie Koloseum. Niejednokrotnie widzieliśmy go we współczesnych wnętrzach np. jako okładzina kominka, okładzina posadzki czy elementy dekoracyjne np. umywalka. Wzór trawertynu jest jednym z najczęściej podrabianych wzorów kamienia, np. stosowanym w blatach laminowanych. Dlaczego tak lubimy ten materiał? Bo trawertyn jest ponadczasowy. Jest elegancki. Jest szlachetny. Jest wszechstronny. Jest trwały. A co najważniejsze, jest łatwy w obsłudze i wdzięczny dla wnętrz.

Co to jest Trawertyn

Trawertyn to porowata skała osadowa, mająca w swoim składzie głównie kalcyt i aragonit. Powstaje w procesie wytrącania się węglanu wapnia podczas wypływania wód podziemnych na powierzchnię. Występuje prawie na całym świecie, tam gdzie jest podłoże wapienne np. przy jaskiniach kresowych czy uskokach tektonicznych. Dobrym przykładem może być szesnaście ogromnych, naturalnie utworzonych tam z trawertynu, które znajdują się w dolinie w Chorwacji, znanej jako Park Narodowy Jezior Plitwickich. Przywierając do mchu i skał w wodzie, trawertyn nagromadził się przez kilka tysiącleci tworząc wodospady o wysokości do 70 m. Trawertyn możemy znaleźć również w Stanach Zjednoczonych w Parku Yellowstone, Afganistanie, Chinach, Gwatemali, Turcji, we Włoszech, we Francji, a nawet i w Polsce. Jednak najwięcej trawertynu wydobywanego jest właśnie z krajów basenu Morza Śródziemnego.

Cięcie i wydobycie trawertynu

Trawertyn wydobywany jest w blokach kamiennych różnych rozmiarów (jest to zależne od specyfiki złoża). Blok kamienny nie przekracza jednak wagi 24 t, gdyż taką wagę mogą przewieźć ciężarówki do fabryki. Tam bloki poddawane są cięciu na płyty, formatowaniu i szlifowaniu. Bardzo ważnym aspektem jest sposób cięcia bloków, ponieważ od tego zależeć będzie wygląd naszej płyty. Są dwa rodzaje cięcia. Pierwsze z nich to Cross-Cut – cięcie w poprzek żył. Widoczny jest wtedy delikatny obraz kamienia z mało widocznym użyleniem. Drugim rodzajem jest Vein-Cut. Ten sposób charakteryzuje się cięciem bloku wzdłuż żył. Dzięki takiemu cięciu widzimy obraz żył ułożonych w poprzek płyty trawertynowej. Ten drugi rodzaj jest bardziej popularny wśród kupujących. Obróbka płyt dedykuje czy dany kamień zastosujemy we wnętrzach pałacowych czy raczej nowoczesnych.

Specyfika kamienia i jego odmiany

Trawertyn to kamień, w którym wżery, widoczne pory i ubytki są cechą pożądaną. Te niedoskonałości, które tak lubimy w naszym kamieniu to kawerny – puste przestrzenie znajdujące się w bloku trawertynu. W zależności od rodzaju obróbki, możemy je zaszpachlować lub zacementować, by nie wchodził w nie brud lub kurz, a możemy zostawić „sautè”. Trawertyn jest również kamieniem wdzięcznym kolorystycznie. Barwy jakie możemy odnaleźć w tym kamieniu to: biel, szarość, beż, brąz, żółć, pomarańcz, czerwień, zieleń, czerń. Kolor trawertynu zależy od zawartego w nim tlenku (co zdarza się dość często, a z natury jest dość porowatym kamieniem). Naturalny kolor kamienia zmienia się od koloru białego mleka do koloru orzecha, poprzez różne odcienie żółtego do czerwonego. Często można spotkać kopalne ślady zwierząt i roślin, ukryte w warstwach wapienia, które podnoszą tylko walory estetyczne danej płyty. W zależności od tego czy poszukujemy odcienia ciepłej barwy czy zimnej, taki znajdziemy.

Specyfika w pigułce

Twardość: 3,5 – 4,0 w skali Mohsa (skala używana przy ocenie twardości kamieni i minerałów)
Klasa ścieralności: IV PEI
Gęstość: 2,4-2,5 gr/m³
Nasiąkliwość: 2-2,5%
Wytrzymałość na ściskanie: 110 [MPa]
Wytrzymałość na zginanie: 14,1 [MPa]
Stopień porowatości: 8% – 10,2% (w zależności od rodzaju trawertynu)

Najbardziej popularne trawertyny dostępne na rynku to: Travetino Cream, Travertino Navona (Włochy), Travertino Noce (Włochy), Travertino Romano Classico (Włochy), Travertino Amarillo (Iran), Travertino Classicoi Classico Extra (Włochy), Travertino Rosso (Iran), Travertino Silver (Włochy).

W zależności od rodzaju obróbki wyróżniamy trawertyn szlifowany, polerowany, szczotkowany lub groszkowany. Wszystko zależy od tego jaką strukturę kamienia chcemy zastosować, czy ma on być lekko chropowaty, szorstki czy pięknie wypolerowany. Rodzaje wypełnień jakie stosujemy przy trawertynie to szpachlowanie lub żywica. Szpachlowanie jest to wypełnienie pustych miejsc szpachlą w kolorze zbliżonym do danego rodzaju kamienia. Żywica może być transparentna, aby wzmocnić odcień, bądź kolorowa np. czarna, czerwona lub brokatowa np. srebrna. Wypełnienie naturalnych dziurek jest pożądane o ile chcemy uzyskać gładką powierzchnię. Ma to znaczenie np. przy obudowie kominka, gdy boimy się, że właśnie w te pory będzie chodził dym i go zanieczyści. Jak widać, możliwości zabawy z trawertynem jest wiele, co pobudza wyobraźnię kreatorów wnętrz. Zarówno rodzaj obróbki jak i rodzaj wypełnienia sprawiają, że nasz jedyny i wyjątkowy trawertyn jest jeszcze bardziej dopasowany do naszych potrzeb.

Wykorzystanie trawertynu

W dzisiejszych czasach wykorzystanie trawertynu znacznie różni się od tego, jak był on używany w początkach naszej ery. Nie jest on już budulcem, z którego stawiamy olbrzymie kościoły, akwedukty, łaźnie miejskie czy pałace. Dzisiaj do tego służy nam tańsze metody np. żelbeton. Jednak trawertyn łatwo poddaje się tworzeniu kształtów, dlatego wykorzystujemy go w postaci bloczków na posągi, rzeźby, fontanny czy piękne portale kominkowe, zdobiące niejeden salon. Znacznie częściej spotykany jest jednak w postaci płyt o grubości 20 mm i 30 mm oraz płytek. Slaby trawertynu (bo tak nazywają się płyty kamienne) używane są do okładzin ściennych np. łazienek, elementów windy, czy elewacji, do okładzin posadzkowych w postaci płytek lub dużych elementów, do elementów dekoracyjnych np. obudowa kominka, obudowa wanny.

Trawertyn jest kamieniem wdzięcznym przy obróbce, dlatego jest tak chętnie wykorzystywany przez projektantów lub dekoratorów wnętrz. Możemy za jego pomocą stworzyć wnętrze skandynawskie, klasyczne, rustykalne, boho, glamour. W zależności od tego, który kolor wybierzemy i w jakiej obróbce, nadamy unikalny klimat i charakter urządzanego pomieszczenia. Wielką zaletą jest kolorystyka tego kamienia. W zasadzie możemy go zestawić z czym chcemy, a i tak będzie on zdobił nasze wnętrze. Umiejętna gra kolorów i światła podkreśli jego cenne walory jak naturalność czy niepowtarzalny wzór.

Cena trawertynu w porównaniu do tego, co może nam zaoferować ten piękny kamień jest stosunkowo niska. Za płytki zapłacimy od około 100-300 zł, natomiast za dużą płytę od około 600 zł/ m2 do 2000 zł/m2 przy grubości 20 mm.

Nie zapominajmy jednak, że trawertyn znakomicie się sprawdza pod każdą postacią w klimacie śródziemnomorskim. W Polsce stosujemy go tylko we wnętrzach, gdzie nie ma styczności z czynnikami atmosferycznymi takimi jak deszcz czy mróz. Wystawienie trawertynu na niekorzystne warunki pogodowe znacznie przyspieszy jego proces kruszenia i zmatowienia.